ที่เรียกวัคซีนเพราะมันมาจากวัว: คำศัพท์และ สแลงในการฉีดวัคซีน

โดย รศ.ดร.ศิตา เยี่ยมขันติถาวร

ตอนนี้จะไม่ที่ไหน จะคุยกับใคร หัวข้อหลักๆของคนทั่วโลก คงหนีไม่พ้นเรื่องการฉีดวัคซีน COVID-19 แต่ก็มีนักศึกษาจำนวนหนึ่งที่มาถามว่า “ปกติฝรั่งเค้าใช้คำว่า “วัคซีน” ตลอดเลยเหรอ หรือมีคำอื่นอีก บ้านเรายังมีคำว่าฉีดยา ไม่พูดว่าฉีดวัคซีนเลยหนูก็เพิ่งมาใช้วัคซีนตอนรู้จักโควิดนี่แหละ” เอ็นดูจังJ แล้วไม่นานยังเห็นดาราพูดว่า Jabs นี่แปลว่าวัคซีนหรือเปล่าคะ ครูปุ๋ยจึงขอตอบให้หายสงสัยและแนะนำการใช้ประโยคให้เลยนะคะ

Source: CDC

คำว่าวัคซีนในภาษาอังกฤษคือ vaccine & vaccinate & vaccination ซึ่งมาจากศัพท์ภาษาละตินคือ vaccinus และมาจากรากคำ vacca ที่แปลว่าวัวอีกทีค่ะ นั่นเพราะในยุคแรกๆ ของการผลิตวัคซีน วัวถูกใช้ผลิตวัคซีนสู้กับโรค นั่นเอง ขยายความก็คือในช่วง ศตวรรษที่ 17 มีการระบาดของโรคฝีดาษหรือหนองฝีวัว ดร.เอดเวิร์ด เจนเนอร์ (Dr.Edward Jenner) จึงคิดค้นสกัดน้ำเชื้อไข้ทรพิษหรือ cowpox จากผู้หญิงเลี้ยงวัวที่ติดเชื้อจากวัวที่เธอเลี้ยง ไปให้เด็กชายวัย 8 ขวบ หลังจากนั้น 6 อาทิตย์เด็กผู้ชายก็อาการดี ไม่สำแดงอาการถึงโรคอีก นั่นคือที่มาของคำศัพท์ค่ะ ครุปุ๋ยขอให้ดูประโยคเลยนะคะเดี๋ยวจะไม่จบวันนี้ อิอิ

I got my COVID-19 vaccine. (ฉันได้รับวัคซีนโควิดแล้ว)

I am vaccinated. /I am COVID-19 vaccinated. (ฉันได้รับวัคซีนโควิดแล้ว)

The first phrase of COVID-19 vaccination is for senior citizen. (เฟสแรกของวัคซีนจะเป็นของผู้สูงอายุ)

เรามักใช้นี้คู่กับคำกริยา (verb) “inject” และคำนาม (noun) “injection” แปลว่าฉีดยา

The COVID-19 vaccine is given as an injection into your upper arm. (วัคซีนโควิดจะฉีดกันที่ต้นแขน)

The vaccine will be injected into the muscle in your upper arm. (วัคซีนโควิดจะฉีดเข้าที่กล้ามเนื้อบริเวณต้นแขน)

มีอีกคำค่ะที่ค่อนข้างทางการมาก แต่กว้างกว่าคำเมื่อสักครู่ คือ inoculate สามารถแปลว่าฉีดวัคซีน และปลูกฝี ได้ด้วย Thailand aims to inoculate 70% of its population by year-end ประเทศไทยตั้งเป้าว่าจะฉีดวัคซีนให้ได้ 70% ในปลายปีนี้ ส่วนคำนามคือ inoculation เราจะเจอในข่าวบ่อยๆค่ะ เช่น Walk-in inoculation to kick off in June (การวอล์กอินฉีดวัคซีนจะเริ่มต้นในเดือนมิถุนายน)

ที่พูดมาข้างต้นนี่คือคำแบบทางการมากค่ะ แต่ถ้าจะเอาไปใช้แบบที่ชาวบ้านทั่วไปพูดกัน หรือแม้แต่ที่หนังสือพิมพ์ไปพาดหัวข่าวก็ต้องเป็นคำที่ครูปุ๋ยจะนำเสนอต่อไปนี้

1. คำว่า shot ก็สามารถแปลว่าฉีดยาได้ค่ะ ดูตัวอย่างนะคะ

We need to roll up our sleeves for a COVID-19 booster shot. (พวกเราต้องถลกแขนเสื้อให้พร้อมเพื่อฉีดวัคซีนโควิด)

If you receive a Pfizer or Moderna COVID-19 vaccine, you will need 2 shots to get the most protection (ถ้าคุณได้รับไฟเซอร์หรือโมเดิร์นนา คุณก็ต้องได้รับให้ครบ 2 เข็มถึงจะป้องกันได้เต็มที่)

2. คำว่า jab ที่แปลว่า ฉีดยา People over 18 could start receiving COVID jabs from 7 August. คนอายุเกิน 18ปี จะเริ่มได้รับการฉีดวัคซีนในวันที่ 7 สิงหาคมนี้) /Are you ready for your COVID-19 jab? (คุณพร้อมกับการฉีดวัคซีนหรือยังคะ) จากที่ครูปุ๋ยทำการศึกษามาระยะหนึ่งถึงที่มาที่ไป ซึ่งอาจจะสามารถเขียนได้ไม่พอในบทความ ครูปุ๋ยขอสรุปสั้นๆว่าคำว่า Shot ใช้กันใน Australian และAmerican ในขณะที่ jab ใช้มากใน British English แต่ในปัจจุบันทั้งสองคำก็แพร่หลายไปมากจนเป็นที่เข้าใจและยอมรับในการใช้ในทั่วไปค่ะ แต่ล่าสุดของล่าสุดมีการทำมีประเด็นร้อนของคำว่า jab โพลกันด้วยนะคะว่า คำว่า jab หรือ jag ถึงจะถูก โอยไปกันใหญ่ค่ะ โต้วาทีกันไปมา เอาเป็นว่าทั้งสองคำมาจาก Scottish ค่ะ และใช้ความหมายเดียวกันแต่ใครจถูกจะปิดยังไม่สรุปค่ะ ครูปุ๋ยจำไว้แค่ว่าถ้าไป Glasgow จะใช้ jag แต่ไป Aberdeenใช้ jab ละกันแต่เมื่อไหร่จะได้ไปนั่นแหละปัญหาค่าคุณผู้ชม